Link na storie: http://iono.fm/e/38127
20130205_KORTOM my mense
HOENDERS = KIPPEN
Dat hoenders ook my mense is,
het ek eers na my troue ontdek, toe ons jonk en onervare gaan boer het.
Jong boervroue begin almal
op dieselfde manier met hoenders boer en brei daarna ooreenkomstig hulle aard en
omstandighede verder uit.
Party hoenderboerderye raak
al groter en groter tot hulle betalende ondernemings word; ander raak al kleiner
en kleiner tot die boervrou in krisistye by die strooisel laat eiers haal.
’n Vrou begin met hoenders
boer, deur by haar man daaroor te neul. So het ek ook begin. My man het teëgestribbel,
want dit is bekend dat ’n hoenderhen twee keer soveel kos van die baas opvreet as
wat sy geld vir die nooi inbring, maar dit is ’n feit wat geen boervrou ooit
van ’n hoenderboerdery afskrik nie.
Eindelik het ek dan n kuikenhuis
kompleet met ’n glasvenster en ’n ordentike sifdraadkampie daaromheen,
uitgeneul, en my kuikens bestel.
“Bestel net die beste.
want hulle eet net soveel as die slegste” gee party buurvroue my raad.
“Bestel net die swakste want
die beste vrek net so maklik soos hulle” raai ander my aan.
My kuikens kom!!
Net die koms van my babas
later kon so veel opwinding en geesdrif oortref. Ek het ure in die bedompige
huisie saam met hulle deurgebring, om te sorg dat hulle gemaklik is.
Ek het drome gedroom en
gesigte gesien.
Toe ek my kom kry begin ek
sekeres uitken.
Toe ek my kom kry het ek
’n paar knieseriges in watte voor die stoof en voer hulle antibiotika met ’n
oog druppertjie.
Toe ek my kom kry is party
so mak, hulle eet uit my hand.
Ek gee hulle name: Ou Skewes,
ou Vlekkie, ou Ogies, ou Piet.
As ek vir hulle sing, lag
hulle.
As ek met hulle raas, druk
hulle hulle snawels van skaamte in die kos.
Hulle spring op my skoen
se neus en klou heeltyd aan my kouse vas as ek loop.
Hulle dink ek is hulle ma,
so waar as wat ek leef!
Dit was toe reeds vir my
man duidelik dat my hoenderboerdery in een van die onbetalende soort gaan
ontaard; die persoonlike soort wat die hoenders sulke vriende van jou word dat
jy nie kan verwag hulle moet nog vir jou eiers ook lê nie.
Dit het my glad nie
ontstel nie: daar sal tog dan en wan
iets vir ontbyt wees, en hulle kosrekening sou ek nog lank met mislukte koeke en
verbrande pampoen onder beheer kon hou.
So speel-speel het dit voortgegaan.
Tot ’n middag vroeg in Desember,
toe my hoenders net mooi uit hulle babavere gegroei het, njap-njap kuikens geword het, soos my buurvrou sê; darem al hoender
maar nog nie eier nie (ze zijn al wel kip maar leggen nog geen eieren)
Die weer kom die middag toe
so lelik aan. Ons het skaars die vensters en deure toe, die reënwater-tank oop en
die wasgoed van die draad,
of die eerste haelkorrels val oor die werf of hulle met die hand gesaai
word. Dit word pikdonker in ons platdakhuisie.
Gelukkig dat die hoenderhuisie daar is, dag ek nog, nou is my hoenders
darem veilig!
Een van die eienaardighede van ons toentertydse huis wat so teen die afdraand
gesit het, was dat as die reën straf kom, die water bo-oor die afleivore loop, by
die agterdeur in oor die kombuis se sement vloer, onder die middeldeur deur tot
op die eetkamer se plankvloer, waar dit deur die groot splete onder die vloer
verdwyn, verder spoel en weer onder die fondament by die voordeur uitloop.
Weke na so’n reënt ruik die eetkamer en die voorhuis so muf soos ’n
grafkelder.
Met die gevolg dat ek daardie middag ook weer haastig voorom hardloop om
die kombuisdeur van buite met sakke en bakstene dig te maak, terugkom en die
middeldeur met strykkomberse en stronksakke toestop, en met ‘n emmer en ‘n
skepding regstaan. Die water wat dan insyfer jaag ons haastig met ’n besem in
‘n hoek vas, skep dit op en skiet dit by
die venster langsaan uit, sodat die stroom nie die plankvloer bereik nie.
Eindelik bedaar die weer en ek staan nog by die venstertjie en uitkyk na
die haelriwwe oor die gras, toe die eerste onheilsklop aan die bo-deur kom.
Daar staan die werfjongetjie tot oor sy enkels in die haelwater met ’n sinkbad
vol platgereënde hoenders.
Geskrik toe hy die hael op die sinkdak hoor,
uitgehardloop en in die koue verkluim.
“Maar hy weet van hoender,”sê hy “as ons hulle gou-gou met warm water
afspoel, dan partykeers kom hulle reg”
Hy gee hulle vir my aan, soos bossies blomme op stywe stele.
Ek raap die wasskottel op, gooi die ketel daarin leeg, dompel die eerste
kuiken daarin, spoel die modder uit sy verlepte vere, droog hom sommer met my
voorskoot af.
En so waarlik: hy begin te skop!
En toe ek hom op die vloer neersit, bly hy regop soos ‘n blompot staan.
Tog moontlik!
Toe ek die derde kuiken in die skottel het, kom die tweede klop aan die
deur en ‘n tweede bad vol hoenders. Ons pak hulle op soos miskoeke; ons sit al
wat leë kastrol is vol water op die stoof, ons stook die vuur met stronke en hy
dreun, en ons was hoenders…
Elke keer is daar maar weer ’n klop; weer ’n bad vol hoenders
Daar is later niks meer om mee af te droog nie en ek gaan haal haastig
my vrolik gestreepte uitsethanddoeke, en hang die ander voor die stoof om te
droog, of bruin te skroei, selde wat.
Ons pak koerante in die oond, sit party van die hopelooste gevalle
daarin om warm te word. Party haal ons deur. Hulle sit daar verslae oor wat
hulle getref het.
Vir die ander is dit helaas te laat en hulle lê stomend morsdood op ’n hoop
in die hoek.
Die kombuis is nie baie groot nie, die hoenders oor die tweehonderd. Alle
deure en vensters moet toebly, en die stoof ratel later van die hitte.
Ek is nat tot op my lyf; wanhopig en siek van treurigheid, was ek maar
hoenders!
Eindelik is alles dan klaar…
Die hele kombuis, van onder die tafel tot teen die deur, staan vasgepak
van die hoenders, en ’n onheilspellende hoop toring lyfhoog in die hoek.
Dis halfnege in die aand.
Ek weet nie waar my man is nie. Ek het hom sedert die onheilsklop op die
agterdeur nog met geen oog gesien nie.
Sit seker binne by brood en melk, maar van kosmaak was daar geen sprake
nie.
Ek gee die getroue werfjongetjie vir sy onderskraging tien dooie
hoenders present en stuur hom huis toe.
Nou begin ek by die hoop dooies.
Ek trek hulle vere, klaar losgestoom, af en haal binnegoed uit.
En nou, alleen by die lig van die paraffien lamp en verlos van die
angsvallige bedrywigheid,
herken ek hulle een-vir-een soos ek met hulle werk.
Hier is die outjie met die skewe vlerk, die een met die wit vlekkie by
die oor, die een wat so hard probeer het om te kraai, die een wat altyd die
vetergaatjies van my skoen wou uitpik,
en hier, stil en nou maar net ’n ou swart ou flenterkardoes, is Piet.
Ek huil!
Daar, eindelik, staan drie skottels vol bleek lyfies van hulle wat my so
sonnig, so bevattelik lief gehad het, my swakke pogings om vir nooitgekende moeders
plek vol te staan en so veel goeie trou, aanvaar het.
Dis seker naby elf uur. Ek weet ek kan die oorlewendes nie terugneem
hoenderhok toe nie; hulle sal net hier in die kombuis moet slaap.
Ek prop die laaste stronke in die stoof, kyk oor die swyende swart skare
en maak die middeldeur versigtig agter my toe.
Dis donker voor my en ek sien ’n flou skrefie lig onder ons toe kamerdeur.
Ek maak dit oop en staan in die deur. My goeie man lê onder die komberse in die
eilandjie van die paraffienlamp en lees; stil, weg van alles! Hy kyk op na my, druipend
nat, verwese gehuil en ryp gestoom in hoendermis en afval.
Dit was ’n strenge toets vir die liefde, hoe jonk en seker ook al:
niemand kan hom kwalik neem dat hy aarsel voor hy die deken vir my oopslaan nie.
“Ek het jou naghemp daar op die stoel by die deur gesit. Daar is warm
water in die fles by die skottel.
Maak jou bietjie skoon en kom lê, dan lees ek vir jou wat sê generaal de
Wet in hierdie boek oor die slag van Rooiwal.”
Nie ’n woord van troos oor my hoenders nie!!
Diep gekwets klim ek later by hom in, glad nie geïnteresseerd in wat
generaal de Wet oor enige iets te sê kan hê nie.
Toe hoor ek vir die eerste keer die gedreun van die spruit (rivier
overstroomt), ek hoor die gedrup van die dak en die yskoue asem van die deurhaelde
landskap buite, kom aan my wange vat. Daarmee saam ook baie ander dinge!
“Jou mielies, was jy daar?” vra ek bang.
Hy sit die boek neer. “Nee, ek weet mos!”.
Ek beur oor die geweldige lakenvlak wat ’n dubbelbed soms kan hê tot
teen hom vas. Ons lê in mekaar se arms. Weerloos, afsonderlik en tesame, teen
die meedoënlose wette van die natuur, waarin ons moet lewe, geluk vind en
geloof behou.
Die groot donker nag, die reuk van kneusing en pyn, die silwer
doodskleed, die invreting van die water. Dit alles lê myle wyd om ons heen gesprei.
So het ons aan die slaap geraak.
Toe ek die volgende oggend wakker word, is dit van iets vreemds, iets soos
’n koesterende rustigheid oor my, asof daar ’n seënende hand oor ons bed gestrek
is.
Ek lig my kop na een van die vreemdste gesigte wat ek ooit in my lewe
gesien het!
Bankvas, bo-oor ons op die kombers, bo-op die kas, die stoele, die hele
vloer vol, staan swart hoenders saamgedrom, wakker soos brandwagte, maar
roerloos. Asof hulle bang is om die stilte geweld aan te doen, staan hulle daar.
Waarskynlik het dit iets met die uitermate hitte in die kombuis en die
latere temperatuursdaling te doen gehad, dat die middeldeur se slot oopgegaan
het.
Hulle het die warmte van ons slaapkamer gevoel en daarheen versit.
Beslis ja! dit is al wat dit was, moes ek toegee, as ek aanvaar dat
hulle hoenders is…. maar nou was hulle níe,
hulle was mense, mý mense!
